Công thức làm món Xôi ngũ sắc Lai Châu

Với kinh nghiệm của một đầu bếp 5 sao, tôi rất vui được chia sẻ công thức làm món Xôi ngũ sắc Lai Châu – một món ăn truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc vùng Tây Bắc. Món xôi này không chỉ đẹp mắt với 5 màu sắc tượng trưng cho ngũ hành mà còn dẻo thơm, hấp dẫn, thể hiện sự khéo léo và tinh tế của người phụ nữ Tây Bắc.

🍄Nguyên liệu chuẩn bị

Để làm món xôi ngũ sắc chuẩn vị Lai Châu, bạn cần chuẩn bị những nguyên liệu sau:

Gạo nếp: 1 kg gạo nếp nương (chọn loại hạt đều, mẩy, thơm dẻo).
Màu trắng: Gạo nếp tự nhiên.
Màu đỏ: 1/2 quả gấc chín đỏ, hoặc lá cẩm đỏ.
Màu vàng: 200g nghệ tươi, hoặc hoa dành dành.
Màu xanh: 1 bó lá dứa (lá nếp), hoặc lá gừng.
Màu tím: 1 bó lá cẩm tím, hoặc lá cơm đen.
Gia vị: 1/2 muỗng cà phê muối, 3 muỗng canh đường (tùy chọn, để xôi có vị ngọt nhẹ), 200ml nước cốt dừa (tùy chọn, giúp xôi béo ngậy hơn).
Dụng cụ: Nồi hấp (chõ đồ xôi), cối giã hoặc máy xay sinh tố, rây lọc.

🍄Cách chế biến

Quá trình làm xôi ngũ sắc đòi hỏi sự tỉ mỉ và khéo léo. Dưới đây là các bước chi tiết:

1.💥 Sơ chế gạo nếp

Vo gạo: Gạo nếp vo sạch nhẹ nhàng để loại bỏ bụi bẩn, không làm vỡ hạt.
Ngâm gạo: Chia gạo thành 5 phần bằng nhau. Ngâm từng phần gạo với nước sạch riêng biệt trong khoảng 6-8 tiếng (hoặc ngâm qua đêm). Việc ngâm gạo giúp hạt gạo mềm, khi hấp sẽ dẻo và chín đều.

2.💥 Chuẩn bị nước tạo màu tự nhiên

Mỗi màu xôi đều được tạo nên từ các nguyên liệu tự nhiên, an toàn và mang hương vị đặc trưng.

Màu đỏ:
- Từ gấc: Gấc bổ đôi, lấy phần thịt gấc cho vào bát, thêm 1 muỗng canh rượu trắng (giúp gấc lên màu đẹp hơn). Dùng tay bóp đều cho thịt gấc tơi ra, bỏ hạt. Trộn đều phần thịt gấc này với một phần gạo đã ngâm, để khoảng 30 phút cho gạo ngấm màu.
- Từ lá cẩm đỏ: Rửa sạch lá cẩm đỏ, cắt nhỏ, cho vào nồi với khoảng 500ml nước, đun sôi nhỏ lửa khoảng 15 phút cho ra màu. Lọc lấy phần nước cốt.
Màu vàng:
- Từ nghệ tươi: Nghệ tươi rửa sạch, gọt vỏ, giã nát hoặc xay nhuyễn. Cho vào khoảng 500ml nước, vắt lấy nước cốt màu vàng, bỏ bã.
- Từ hoa dành dành: Hoa dành dành khô ngâm nước ấm cho nở, sau đó đun sôi và lọc lấy nước cốt.
Màu xanh:
- Từ lá dứa (lá nếp): Lá dứa rửa sạch, cắt khúc nhỏ. Cho vào máy xay sinh tố với khoảng 500ml nước, xay thật nhuyễn. Lọc qua rây để lấy phần nước cốt màu xanh.
- Từ lá gừng: Tương tự lá dứa.
Màu tím:
- Từ lá cẩm tím: Lá cẩm tím rửa sạch, cắt nhỏ, cho vào nồi với khoảng 500ml nước, đun sôi nhỏ lửa khoảng 15 phút cho ra màu tím đẹp. Lọc lấy phần nước cốt.
- Từ lá cơm đen: Tương tự lá cẩm tím.
Màu trắng: Phần gạo nếp này không cần nhuộm màu, giữ nguyên màu trắng tự nhiên của gạo.

3. 💥Nhuộm màu gạo và đồ xôi

Sau khi gạo đã ngâm đủ thời gian và các nước màu đã chuẩn bị xong, bạn chắt bỏ nước ngâm gạo cũ.
Chia 4 phần gạo đã ngâm vào 4 bát riêng. Đổ lần lượt các loại nước màu (đỏ, vàng, xanh, tím) vào từng phần gạo, đảm bảo gạo ngập trong nước màu. Phần gạo trắng giữ nguyên.
Ngâm gạo trong nước màu khoảng 2-3 tiếng để gạo ngấm đều màu.
Sau khi ngâm, vớt từng phần gạo ra rổ, để ráo nước. Trộn đều mỗi phần gạo với 1/10 muỗng cà phê muối (tùy chọn) để xôi thêm đậm đà. Nếu muốn xôi béo ngậy và thơm hơn, bạn có thể trộn thêm một chút nước cốt dừa vào từng phần gạo (khoảng 1-2 muỗng canh cho mỗi phần).
Đồ xôi:
- Đặt nồi hấp lên bếp, đổ nước vào nồi bên dưới, đun sôi.
- Khi nước sôi, cho từng phần gạo đã nhuộm màu vào xửng hấp. Bạn có thể dùng lá chuối, giấy nến hoặc vỉ tre để ngăn cách các màu xôi, tránh bị lẫn màu. Thông thường, người ta thường xếp các màu đậm như đỏ, tím, vàng ở dưới, màu xanh và trắng ở trên cùng.
- Hấp xôi khoảng 30-40 phút kể từ khi nước sôi. Trong quá trình hấp, thỉnh thoảng mở vung, dùng đũa xới tơi xôi để xôi chín đều và không bị nhão. Nếu thấy xôi hơi khô, có thể rưới thêm một ít nước sôi lên trên (không quá nhiều để tránh xôi bị nhão).
- Khi xôi chín mềm, dẻo, thơm lừng và các hạt xôi rời nhau là được. Tắt bếp.

4. 💥Thành phẩm

Xôi ngũ sắc sau khi đồ chín sẽ có màu sắc tươi tắn, hấp dẫn và hương thơm đặc trưng của các loại lá cây.
Bạn có thể bày xôi ra đĩa theo hình bông hoa 5 cánh, hình núi, hoặc tạo hình tùy thích để món ăn thêm phần đẹp mắt. Xôi ngũ sắc thường được ăn kèm với muối vừng, thịt nướng, gà nướng hoặc đơn giản là ăn không cũng rất ngon.

🔺Lưu ý nhỏ từ đầu bếp:

Để xôi dẻo và ngon nhất, nên chọn gạo nếp nương vì hạt nếp này có độ dẻo và thơm đặc trưng.
Việc ngâm gạo và nhuộm màu là bước quan trọng, cần đảm bảo thời gian đủ để gạo ngấm màu đều và khi hấp xôi có màu sắc đẹp.
Khi đồ xôi, nên đồ bằng chõ gỗ truyền thống sẽ giúp xôi chín đều, không bị nhão và giữ được hương vị đặc trưng.

Chúc bạn thành công và có được món Xôi ngũ sắc Lai Châu thơm ngon, đẹp mắt để chiêu đãi gia đình và bạn bè!